Biuletyn Informacji Publicznej
Urząd Miasta Kołobrzeg

Pomoc z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Punkt Konsultacyjny Przeciwdziałania Przemocy i Spraw Społecznych

Osoby uzależnione oraz rodziny, w których występuje przemoc mogą zwrócić się o pomoc do Punktu Konsultacyjnego Przeciwdziałania Przemocy i Spraw Społecznych, który mieści się w budynku Centrum Spraw Społecznych przy ulicy Okopowej 15A, tel.: 94 71 36 145.

Termin: od 23.01.2023 do 24.12.2023

Projekt współfinansowany z budżetu Gminy Miasto Kołobrzeg w roku 2023

Jak zareagować gdy jesteś świadkiem przemocy domowej?

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz.U. 2020 poz. 218 ) w Kołobrzegu funkcjonuje Zespół Interdyscyplinarny ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Siedziba Zespołu mieści się w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Kołobrzegu przy ul. Okopowej 15A, pokój nr 8.

Osoby doświadczające przemocy w rodzinie mogą zgłosić się do:

1. Komendy Powiatowej Policji
2. Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej
3. placówki oświatowej
4. placówki ochrony zdrowia
5. Miejskiej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i wnioskować o założenie tzw. "Niebieskiej Karty"

Dokumentacja:

1. Skład Zespołu Interdyscyplinarnego ... pobierz
2. Regulamin Zespołu Interdyscyplinarnego ... pobierz
3. Regulamin Zespołu Interdyscyplinarnego [ZMIANY]... pobierz
4. Formularz "Niebieska Karta" ... pobierz
5. Procedura NIEBIESKIEJ KARTY... pobierz

Dlaczego tak ważna jest Twoja pomoc??

Świadek przemocy w rodzinie to bardzo ważna osoba. Ważna, bo często jedyna, która może pomóc przerwać przemoc! Jeśli jesteś świadkiem przemocy między współmałżonkami albo widzisz, że ktoś krzywdzi dzieci...

• Może zdarza się, że słyszysz zza ściany krzyki, wołanie o pomoc, czyjś płacz.
• Może widzisz, że ktoś z Twoich sąsiadów, znajomych, doznaje przemocy. Nie prosi cię o pomoc. Stara się ukryć ślady pobicia.
• Można wtedy uznać, że nie chce pomocy albo że akceptuje taką sytuację.

To nieprawda!!!!!!!
Przemoc w rodzinie tworzy zamknięty krąg! Pamiętaj, że ofiara przemocy w rodzinie:

1. Boi się -
   • o swoje życie i zdrowie;
   • tego, że nawet jeśli zawiadomi o przestępstwie policję, prokuraturę to i tak nikt nie będzie chciał zeznawać, że widział, słyszał jak ona doznaje przemocy
2. Nie wierzy -
   • że ktoś chce i może jej pomóc
   • że ma prawo prosić o pomoc
   • że coś się zmieni
3. Wstydzi się -
   • bo bierze na siebie całą odpowiedzialność za to co się dzieje w jej domu

TY możesz przerwać zamknięty krąg milczenia! możesz pomóc! Nie musisz robić tego, co policja, prokurator, psycholog, lekarz. Ważne jest przede wszystkim to, żebyś:

1. wysłuchał osoby, która doznaje przemocy
2. uwierzył w to, co mówi
3. zapewnił ją o tym, że ma prawo szukać pomocy
4. zawiadomił osoby, które zajmują się udzielaniem pomocy w sytuacjach kryzysowych

Na świecie wciąż jeszcze zdarza się wiele zła - miej odwagę stanąć w obronie krzywdzonych! Dzięki Tobie instytucje pomagające ofiarom przemocy mogą dotrzeć do ludzi, którzy tej pomocy potrzebują.

Czym jest przemoc?

PRZEMOC TO ZAMIERZONE I WYKORZYSTUJĄCE PRZEWAGĘ SIŁ DZIAŁANIE PRZECIW INNEJ OSOBIE,
NARUSZAJĄCE PRAWA I DOBRA OSOBISTE, POWODUJĄCE CIERPIENIE I SZKODY.

Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że:

1. JEST INTENCJONALNA
   Przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.
2. SIŁY SĄ NIERÓWNOMIERNE
   W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy.
3. NARUSZA PRAWA I DOBRA OSOBISTE
   Sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.).
4. POWODUJE CIERPIENIE I BÓL
   Sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia zmniejsza zdolność do samoobrony. Krzywdzenie dzieci przez wiele lat nie zostało przez opinię społeczną rozpoznane jako społeczne zło i w związku z tym stanowiło ukryty problem społeczny. Sytuacja taka nie jest specyficzna dla Polski - w krajach Europy Środkowowschodniej proces ujawniania problemu krzywdzenia dzieci rozpoczął się, podobnie jak w Polsce, w latach 90. W Stanach Zjednoczonych zainteresowanie środowisk medycznych syndromem dziecka bitego, które bezpośrednio poprzedziło rozpoznanie problemu child abuse, miało miejsce dopiero w latach 60. ubiegłego wieku. Istotną przyczyną trudności w uznaniu kar fizycznych za społeczne zło jest związana z tym konieczność zakwestionowania utrwalonego przez tradycję oraz sankcjonowanego przez normy obyczajowe i prawne modelu egzekwowania praw rodzicielskich. Według nich "dobro dziecka" bazuje na fizycznym karceniu. Wiąże się z tym obawa o naruszenie relacji wewnątrz tradycyjnej rodziny opartych na wartości posłuszeństwa. Co więcej, przyznanie instytucjom państwowym, czy społecznym, uprawnień do ochrony praw dziecka w rodzinie - co jest nieuniknioną konsekwencją dostrzeżenia problemu ich naruszania - stawia przeciętnego obywatela przed budzącą poczucie zagrożenia możliwością obserwacji jego życia rodzinnego. W literaturze przedmiotu wskazuje się na cztery kategorie krzywdzenia dzieci: przemoc fizyczna to wszelkiego rodzaju działania wobec dziecka powodujące nieprzypadkowe urazy (stłuczenia, złamania, zasinienia itp.). Seksualne wykorzystanie dzieci to każde zachowanie osoby dorosłej, silniejszej i/lub starszej, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. W tym rozumieniu nadużycia seksualne obejmują zachowania ekshibicjonistyczne, uwodzenie, świadome czynienie z dziecka świadka aktów płciowych, zachęcanie do rozbierania się czy oglądania pornografii. Przemoc emocjonalna to rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, w tym zaburzenia osobowości, niskie poczucie własnej wartości, stany nerwicowe i lękowe. Do kategorii tego typu zachowań zaliczyć można m.in. wyzwiska, groźby, szantaż, straszenie, emocjonalne odrzucenie, nadmierne wymagania nieadekwatne do wieku i możliwości psychofizycznych dziecka. Zaniedbywanie dziecka to niezaspokojenie jego podstawowych potrzeb zarówno fizycznych (właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja), jak i psychicznych (poczucie bezpieczeństwa, miłość rodzicielska, troska).

Kim są ofiary przemocy?

Ofiarami przemocy w rodzinie są najczęściej kobiety (58%) oraz dzieci do lat 13 (24%). Natomiast sprawcami przemocy są głównie mężczyźni (96%), będący często pod wpływem alkoholu. Jest kilka koncepcji psychologicznych wyjaśniających zjawisko przemocy i zachowanie ofiar.

Syndrom "Wyuczonej Bezradności"

Próbując wyjaśnić bierność osób pozostających przez wiele lat w sytuacji przemocy, można odwołać się do teorii wyuczonej bezradności. Teoria ta została sformułowana przez amerykańskiego psychologa Martina Seligmana, który przez wiele lat pracował nad wyjaśnieniem mechanizmu powstawania bierności i rezygnacji. Pojęcie wyuczonej bezradności sformułował na bazie licznych eksperymentów, jakie przeprowadził na zwierzętach. Uzyskane wyniki [...], dały początek badaniom nad ludzką bezradnością i biernością. Leonora Walker badała z kolei przez wiele lat zachowania kobiet doznających przemocy w rodzinie. Zauważyła, że na początku pojawiania się aktów przemocy, kobiety podejmowały różne działania mające wpłynąć na zmianę sytuacji ("od prośby do groźby"). Dopiero, gdy kobiety nabierały przekonania o nieskuteczności swoich posunięć, rodziło się w nich poczucie bezradności.
Wyuczona bezradność jest poddaniem się, zaprzestaniem działania, które wynika z przekonania, że cokolwiek się zrobi, nie będzie to miało żadnego znaczenia, gdyż zawsze znajdzie się powód do zachowań agresywnych.
Wyuczona bezradność jest najczęstszym objawem u osób doznających przemocy. Bardzo często rozwija się na bazie życiowych doświadczeń. Walker, na podstawie wieloletnich badań, ustaliła listę czynników wysokiego ryzyka rozwoju wyuczonej bezradności, do których zaliczyła: Doświadczenia z dzieciństwa:

1. przemoc fizyczna,
2. napaść seksualna lub molestowanie,
3. sytuacje traumatyczne (śmierć lub rozwód rodziców, alkoholizm, choroba bliskich itp.),
4. kłopoty w nauce,
5. problemy zdrowotne,
6. doświadczenia wyniesione ze związków w życiu dorosłym,
7. przemoc (istotny jest czas trwania, rodzaj i częstość przemocy),
8. patologiczna zazdrość,
9. gwałt, przymuszanie do nieakceptowanych form współżycia,
10. groźby pozbawienia życia,

Nakładanie się na siebie niekorzystnych doświadczeń odgrywa istotną rolę w powstaniu i ujawnianiu się syndromu wyuczonej bezradności. Skutki wyuczonej bezradności, łagodzi stopniowe odzyskiwanie przez osobę doznającą przemocy kontroli nad swoją osobą i swoim życiem. Wyuczona bezradność prowadzi do wielu negatywnych skutków, które mogą przejawiać się w trzech sferach:

1. Deficyty poznawcze, które polegają na ogólnym przekonaniu, iż nie ma takich sytuacji, w których możliwa jest zmiana, że w konkretnej sytuacji nic nie można zrobić i nikt nie jest w stanie pomóc;
2. Deficyty motywacyjne, które polegają na tym, że osoba zachowuje się biernie, jest zrezygnowana, nie podejmuje żadnych działań, aby zmienić swoją sytuację;
3. Deficyty emocjonalne, które objawiają się stanami apatii, lęku, depresji, uczucia zmęczenia, niekompetencji i wrogości.

Zjawisko "Prania Mózgu"

Techniki "prania mózgu" znane były już za czasów Platona. Obecnie zjawisko to występuje w wielu dziedzinach życia społecznego: w polityce, w reklamie, w szkoleniach wojskowych, w działalności sekt religijnych, a także w życiu rodzinnym. Najczęściej przez "pranie mózgu" rozumie się:

1. Szereg zabiegów, które celowo są stosowane przez grupę (np. ośrodki kierownicze państw, organizacje społeczne i wychowawcze, organizacje polityczne itp.)
   lub jednostkę, by zmienić czyjeś przekonania, nastawienia, światopogląd (wymuszona indoktrynacja);
2. Szereg zabiegów stosowanych w celu zmiany osobowości (uczuć, potrzeb,postaw), aby osoba manipulowana działała zgodnie z oczekiwaniami manipulatora [...]. Badania nad przemocą w rodzinie pozwoliły wyodrębnić najbardziej typowe zachowania sprawców przemocy, stosujących technikę "prania mózgu" do których zalicza się:
   1. izolację,
   2. monopolizację uwagi,
   3. doprowadzenie do wyczerpania,
   4. wywoływanie lęku i depresji,
   5. naprzemienność kary i nagrody,
   6. demonstrowanie wszechmocy i wszechwładzy,
   7. wymuszanie drobnych przysług[...].

Konsekwencje "prania mózgu":

• Degradacja własnego obrazu - zabiegi te powodują, że osoby doznające przemocy, zmniejszają swoją aktywność, wycofują się z działania i unikają podejmowania trudnych zadań. Uważają, że są głupie i mało zdolne. Łatwo ulegają sugestiom i manipulacjom. Zmieniają swoje poglądy, przyzwyczajenia, by dostosować się do życzeń sprawcy.
• Przeżywanie silnego poczucia lęku i zagrożenia - ofiary mają duże poczucie winy, wstydu i lęku. Od sprawcy oczekują jedynie kary, ponieważ wiedzą, że są pełne wad, a wszystko co robią jest niewłaściwe. Przeżywanie silnego poczucia winy kieruje złość i agresywność w stronę własnej osoby, to z kolei powoduje, że sprawca może czuć się bezkarnie.
• Wyzwalanie silnych stanów regresji - regresja jest mechanizmem obronnym, polegającym na nawrotach do zachowań i sposobów działania z wcześniejszych okresów życia. Stosowanie techniki "prania mózgu", prowadzi do wielu regresywnych zmian w osobowości ofiar. Skutkiem tego jest ich bezradność, zanik krytycznego myślenia, powrót do myślenia życzeniowego, czasami zanik uczuć wyższych. Procesy "prania mózgu" powodują całkowite podporządkowanie, utratę poczucia własnej wartości i własnych przekonań oraz bezkrytyczne przyjmowanie rzeczywistości, wykreowanej przez sprawcę.

Cykl przemocy w rodzinie
Badania wykazały, że związki, w których kobiety doznają przemocy fizycznej ze strony swoich partnerów, przechodzą przez trzy fazy cyklu:

1. Faza narastania napięcia
   W tej fazie partner jest napięty i stale poirytowany. Każdy drobiazg wywołuje jego złość, często robi awanturę, zaczyna więcej pić, przyjmować narkotyki lub inne substancje zmieniające świadomość. Może poniżać partnerkę, poprawiając swoje samopoczucie. Prowokuje kłótnie i staje się coraz bardziej niebezpieczny. Sprawia wrażenie, że nie panuje nad swoim gniewem. Kobieta stara się jakoś opanować sytuację - uspokaja go, spełnia wszystkie zachcianki, wywiązuje się ze wszystkich obowiązków. Często przeprasza sprawcę. Ciągle zastanawia się nad tym, co może zrobić, aby poprawić mu humor, uczynić go szczęśliwym i powstrzymać przed wyrządzeniem krzywdy. Niektóre kobiety w tej fazie mają różne dolegliwości fizyczne, jak bóle żołądka, bóle głowy, bezsenność, utratę apetytu. Inne wpadają w apatię, tracą energię do życia, lub stają się niespokojne i pobudliwe nerwowo. Jest to wynik narastania napięcia, które po pewnym czasie staje się nie do zniesienia. Zdarza się, że kobieta wywołuje w końcu awanturę, żeby "mieć to już za sobą".
2. Faza gwałtownej przemocy
   W tej fazie partner staje się gwałtowny. Wpada w szał i wyładowuje się. Eksplozję wywołuje zazwyczaj jakiś drobiazg, np. lekkie opóźnienie posiłku. Skutki użytej przemocy mogą być różne - podbite oko, połamane kości, obrażenia wewnętrzne, poronienie, śmierć. Kobieta stara się zrobić wszystko, żeby go uspokoić i ochronić siebie. Zazwyczaj, niezależnie od tego jak bardzo się stara, wściekłość partnera narasta coraz bardziej. Czuje się bezradna, bo ani przekonywanie sprawcy, ani bycie miłą, ani unikanie , ani bierne poddawanie się mu nie pomaga i nie łagodzi jego gniewu. Po zakończeniu wybuchu przemocy, kobieta jest w stanie szoku. Nie może uwierzyć, że to się na prawdę stało. Odczuwa wstyd i przerażenie. Jest oszołomiona. Staje się apatyczna, traci ochotę do życia, odczuwa złość i bezradność.
3. Faza miodowego miesiąca
   Gdy sprawca wyładował już swoją złość i wie że posunął się za daleko nagle staje się inną osobą. Szczerze żałuje za to, co zrobił, okazuje skruchę i obiecuje, że to się nigdy nie powtórzy. Stara się znaleźć jakieś wytłumaczenie dla tego, co zrobił i przekonuje ofiarę, że to był jednorazowy, wyjątkowy incydent, który już się nigdy nie zdarzy. Sprawca okazuje ciepło i miłość. Staje się znowu podobny do tego, jaki był na początku znajomości. Przynosi kwiaty, prezenty, zachowuje się jakby przemoc nigdy nie miała miejsca. Rozmawia z ofiarą, dzieli się swoimi przeżyciami, obiecuje, że nigdy już jej nie skrzywdzi. Dba o ofiarę spędza z nią czas i utrzymuje bardzo satysfakcjonujące kontakty seksualne. Sprawca i ofiara zachowują się jak świeżo zakochana para. Ofiara zaczyna wierzyć w to, że partner się zmienił i że przemoc była jedynie incydentem. Czuje się kochana, myśli, że jest dla niego ważna i znowu go kocha. Spełniają się jej marzenia o cudownej miłości, odczuwa bliskość i zespolenie z partnerem. Życie we dwoje wydaje się piękne i pełne nadziei. Ale faza miodowego miesiąca przemijają i znowu rozpoczyna się faza narastania napięci. Zatrzymuje ona ofiarę w cyklu przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą faza miodowego miesiąca jest związane z tym, ze przemoc w następnym cyklu jest zazwyczaj gwałtowniejsza.

Zespół Stresu Pourazowego

U osób, które przeżyły katastrofy, jak również u ofiar napadów, gwałtów mogą występować objawy zaburzeń, a czasami poważne schorzenia psychiczne. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 uwzględniono osobną kategorię schorzeń określanych jako pourazowe zaburzenie stresowe (post-traumatic stress disorder- PTSD).

Dlaczego kobiety nie szukają pomocy?

Warto zastanowić się, dlaczego osoby, w tym głównie kobiety, doznające przemocy w rodzinie, nie szukają pomocy. Odpowiedzi dotyczą wielu aspektów:

• ...bo odczuwają lęk przed zemstą ze strony partnera.
• ...bo odczuwają wstyd i upokorzenie.
• ...bo są zależne finansowo do partnera.
  • Kobieta może być przekonana, że przemoc dotyczy tylko jej osoby, inni zaś nie mają takich kłopotów.
  • Kobieta czuje się winna, może myśleć, że gdyby była lepsza, ataki agresji nie występowałyby.
  • Kobieta może myśleć, że nie zasługuje na żadną pomoc.
  • Kobieta ma przekonanie, że zasłużyła na swój los.
  • Kobieta może być zastraszona przez partnera, który grozi jej śmiercią lub śmiercią jej dzieci, jeśli prawda o przemocy wyjdzie na jaw.
  • Kobieta jest uzależniona od partnera, który jest jedynym żywicielem rodziny.
  • Kobieta może być przekonana, że nie będzie w stanie sama utrzymywać dzieci.
• ...bo posiadają błędne przekonania.
  • Kobieta wierzy, że w każdym małżeństwie istnieje przemoc.
  • Kobieta wierzy, że skutki przemocy są zbyt małe, by komukolwiek o tym mówić.
  • Kobieta ma nadzieję, że przemoc była incydentalna, a sam partner zmieni się na lepsze.
  • Kobieta uważa, że przemoc jest sprawą rodzinną i nie można liczyć na pomoc z zewnątrz.
• bo utraciły wiarę w pomoc.
  • Kobieta mogła szukać pomocy, ale okazała się ona mało skuteczna.
• ...bo nie chcą złamać tradycji kulturowo-religijnych.
  • Kobieta chce utrzymać małżeństwo nawet za cenę cierpienia, ze względu na wartości religijne lub tradycje kulturowe.

Kim są sprawcy przemocy?

Co wyzwala w sprawcach taką falę agresji? Jak mogą wyrządzać tyle zła najbliższym osobom? Czy można to zrozumieć, wyjaśnić? Czy powinno im się pomagać? Czy też należy ich bezwzględnie karać? To pytania, które nurtują wiele osób pracujących z rodzinami doświadczającymi przemocy. Nie posiadamy wystarczającej wiedzy, wiele jest też niejasności; podobnie, jak nie istnieje typowy portret ofiary przemocy, tak też trudno nakreślić portret sprawcy, zarówno jeśli chodzi o wiek, wykształcenie, status społeczny oraz cechy osobowości. W literaturze spotykamy wiele odmiennych podejść, koncepcji szukających wyjaśnienia zjawiska przemocy w rodzinie. Poniższy tekst jest próbą uporządkowania aktualnej wiedzy na temat sprawców przemocy domowej.

Osoby o osobowości nieprawidłowej

Często słyszymy, że sprawcy przemocy domowej to po prostu psychopaci, bo tylko psychopata może wyrządzić tyle zła swojej rodzinie. Psychopaci przez większość ludzi postrzegani są jako jednostki społecznie nieprzystosowane, naruszające normy moralne, społeczne i prawne. Ich zachowanie powoduje częste konflikty z otoczeniem. Są niezdolni do miłości, uczciwości, lojalności wobec innych osób. Odznaczają się lekkomyślnością, egoizmem, impulsywnością, niezdolnością do przeżywania poczucia winy, nieodpowiedzialnością. W odczuciu wielu ludzi, tym również profesjonalistów, pojęcie psychopatii ma negatywne znaczenie i nasuwa z reguły obraz osobnika brutalnego, gwałtownego, aspołecznego, popełniającego liczne zbrodnie. Przez wiele lat w literaturze przedmiotu nie było pełnej zgodności co do samej istoty psychopatii i jej definicji. Mianem tym obejmowano wiele różnych cech i tłumaczono dość dużą liczbę zachowań przestępczych. Przedstawione przez różnych autorów charakterystyki psychologiczne psychopatów, mimo wielu cech wspólnych, były jednocześnie tak różnorodne, że trudno było ustalić jednoznaczne kryteria diagnozowania psychopatii. W praktyce spowodowało to, że zbyt pochopnie ją rozpoznawano. Ostatnio zdecydowanie dąży się do uściślenia kryteriów diagnostycznych oraz zmian terminologicznych. Dlatego też w miejsce obciążonej pejoratywnym znaczeniem nazwy psychopatia wprowadzono termin osobowość nieprawidłowa. Obecnie przyjmuje się kryteria diagnostyczne osobowości nieprawidłowej sformułowane przez wybitnego znawcę zagadnienia - Cleckleya (1985):

• trwała niezdolność do związków uczuciowych z innymi ludźmi,
• bezosobowy stosunek do życia seksualnego (przedmiotowe traktowanie partnera),
• brak poczucia winy, wstydu i odpowiedzialności,
• nieumiejętność odraczania satysfakcji (dążenie do natychmiastowego zaspokajania popędów i potrzeb),
• utrwalone i nieadekwatne zachowania antyspołeczne,
• autodestrukcyjny wzorzec życia (np. po okresie dobrego przystosowania, a nawet sukcesów, niszczenie dotychczasowych osiągnięć z przyczyn niezrozumiałych dla otoczenia), nieumiejętność planowania odległych celów (koncentracja na teraźniejszości),
• niezdolność przewidywania skutków swojego postępowania,
• niezdolność wyciągania wniosków z przeszłych doświadczeń (tj. nieefektywność uczenia się),
• nie dające się logicznie wyjaśnić przerywanie konstruktywnej działalności,
• swoisty brak wglądu,
• w miarę sprawna ogólna inteligencja, formalnie nie zaburzona,
• nierozróżnianie granicy między rzeczywistością a fikcją, prawdą a kłamstwem,
• brak lęku,
• nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol,
• częste szantażowanie samobójstwem,
• tendencje do samouszkodzeń.

Skutkami powyższych cech jest niedostateczna adaptacja, zachowania antyspołeczne, brak wykształcenia pomimo "dobrej inteligencji", brak zawodu, brak stałych związków rodzinnych, uleganie nałogom (alkohol, rzadko inne uzależnienia), częste konflikty z porządkiem prawnym, które raczej są drobne i przypadkowe (rzadziej są to przestępstwa złożone, planowane). Do dziś nie jest znana geneza osobowości nieprawidłowej. Uwarunkowań jej poszukiwano, uwzględniając zarówno czynniki biologiczne, jak i społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji). Udoskonalenie metod badania mózgu spowodowało wydzielenie swoistej kategorii osobowości nieprawidłowej, uwarunkowanej nabytym, zwłaszcza w okresie płodowym, okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie, uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Osobowość nieprawidłową o podłożu organicznym nazywamy encefalopatią lub charakteropatią (tj. organicznymi zaburzeniami charakteru). Osobowość encefalopatyczna charakteryzują bardziej lub mniej wyraźne objawy zespołu organicznego, jak np. chwiejność emocjonalna, drażliwość, wybuchowość, skłonność do czynów impulsywnych, obniżenie sprawności intelektualnej itp. Ostatnio dość ostro kwestionuje się mit psychopaty-recydywisty, jaki pokutuje nie tylko w opinii publicznej, ale także w niektórych kręgach profesjonalistów, np. wśród psychiatrów, psychologów, prawników. Z badań wynika, że tylko część osób z nieprawidłową osobowością popełnia przestępstwa, jak również tylko u niektórych przestępców stwierdza się zaburzenia osobowości. Ocenia się, że osobowość nieprawidłowa występuje u około 3% populacji, 3-10 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Wśród więźniów odsetek ten wynosi 20-70%. Badania potwierdzają, że osoby z osobowością nieprawidłową stanowią znaczny odsetek mężczyzn uporczywie znęcających się nad swoją rodziną. Nie opracowano dotychczas skutecznych metod leczenia osobowości nieprawidłowej. Istnieją opinie (np.Cleckley), że zachowania psychopatyczne nie podlegają modyfikacji pod wpływem jakiejkolwiek terapii. Nieefektywne okazały się próby leczenia psychofarmakologicznego ( poza chwilowym tłumieniem zachowań agresywnych) ani też terapia litem. Za nieskuteczne uznano elektrowstrząsy i zabiegi psychochirurgiczne. Równie nisko ocenia się wyniki różnego rodzaju psychoterapii.

Osoby uzależnione od alkoholu

Według niektórych statystyk 95% przypadków bicia partnerki ma związek z alkoholem. Niektóre badania wskazują, że 40% partnerów znęcających się nad rodziną to osoby uzależnione od alkoholu. Prawdopodobieństwo wystąpienia aktów przemocy w rodzinach alkoholowych jest ponad dwukrotnie większe niż w pozostałych. Istnieją badania, które stwierdzają, iż w przypadku kobiet maltretowanych przez nadużywających alkohol mężów, wyraźna jest tendencja do powtarzania się w ich małżeństwie sytuacji rodzinnej z dzieciństwa. Córki brutalnych, nadużywających alkoholu ojców, decydowały się na małżeństwo z mężczyznami prezentującymi te same cechy czy skłonności.
Badania potwierdzają, że alkohol wzmaga chemiczne uszkodzenia mózgu i działa silniej na osoby z nieprawidłową osobowością. Pernanen (1981) w swoich badaniach nad wpływem alkoholu na przestępczość wskazuje, że istnieją trzy następujące mechanizmy:

• alkohol redukuje zahamowania i wyzwala zachowania przestępcze, dewiacyjne;
• alkohol zmienia aktywność neuroprzekaźników, co wiąże się z rozwojem zachowań agresywnych;
• przewlekły alkoholizm prowadzi do dysfunkcji kory mózgowej, szczególnie płata skroniowego, co również sprzyja patologii zachowania.

Autor ten zwraca również uwagę na mechanizm psychosomatyczny, w którym alkohol sprzyja powstaniu hypoglikemii i zaburzeń fazy REM snu, co z kolei wzmaga rozwój drażliwości i agresywności. Można spotkać się z twierdzeniem, że alkoholizm prowadzi do nieodwracalnych zmian charakterologicznych. Obecny poziom terapii uzależnień zmusza do bardziej ostrożnego wygłaszania takich sądów. Zdarzają się, oczywiście, przypadki alkoholizmu z organicznymi uszkodzeniami mózgu, któremu towarzyszą patologiczne zachowania. Zachowania te nie ulegają zmianie nawet po zaprzestaniu picia i gruntownej terapii. Są to jednak przypadki dosyć rzadko spotykane.

Osoby z organicznym uszkodzeniem mózgu

Przebycie uszkodzenia albo schorzenia, mózgu może powodować lub powiększać trudności adaptacyjne człowieka, zwłaszcza przy działaniu innych niekorzystnych czynników środowiskowych i może prowadzić do antyspołecznych czy też przestępczych zachowań. Wyniki badań na temat wpływu organicznych uszkodzeń na kształtowanie się zaburzeń w zachowaniu i nieprzystosowania społecznego są niejednolite, choć w wielu z nich taki związek się stwierdza. W jednym z badań u prawie 90% mężczyzn bijących żony stwierdzono poważne urazy głowy, prowadzące do okresowej utraty świadomości. Seria innych badań wykazała, że 60% mężczyzn bijących swoje żony doznało wcześniej urazu głowy. Sam uraz nie musi być powodem agresji, ale może upośledzać zdolność jej kontrolowania. Osoby ze schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego powinny znajdować się pod stałą opieką neurologiczną i psychiatryczną.

Osoby z padaczką skroniową

Badania, jakim zostali poddani mężczyźni bijący swoje żony, wykazują, że u 30% badanych występowała padaczka skroniowa. Według innych badań, u pacjentów cierpiących na padaczkę skroniową u 50% stwierdzono incydenty przemocy. Sporadyczna przemoc mająca związek z padaczką przejawia się w rozmaitych formach: od napadów rozdrażnienia po wybuchy wściekłości skierowanej przeciwko ludziom, zwierzętom czy przedmiotom. Napadu padaczkowego się przy tym nie odnotowuje. Czasem bywa to bezładna przemoc, po której następuje amnezja. Innym razem gniew narasta, a w punkcie kulminacyjnym występują drgawki. Dużym i małym napadom padaczkowym towarzyszą zwykle zmiany świadomości (stan dezorientacji, poczucie nierealności), a niekiedy i zaburzone zachowanie. Mogą pojawić się omamy wzrokowe i słuchowe. Zaburzeniom tym towarzyszy często lęk, niepokój, depresja, nienawiść. Częściej na opisywany zespół zaburzeń cierpią mężczyźni. Napady występują nagle, bez widocznego powodu. Zaczyna się od przemocy werbalnej, nagłego potoku przekleństw i bluźnierstw. Nierzadko towarzyszy temu warczenie, szczerzenie zębów, groźne pomruki. Fizyczna przemoc, jeśli do niej dochodzi, przybiera często formę kopania, drapania, plucia i gryzienia. W odróżnieniu od osób z osobowością nieprawidłową, osoby cierpiące na tę formę zaburzeń odczuwają po ataku wyrzuty sumienia. Ważne jest właściwe zdiagnozowanie padaczki skroniowej, gdyż ataki padaczkowe powodujące wybuchy przemocy można z dobrym skutkiem leczyć.

Osoby chore psychicznie

Przemoc w rodzinie może mieć związek z chorobą psychiczną sprawcy. Gniew i związana z nim agresja mogą pojawić się w ostrych psychozach. Jest to grupa chorób o dosyć ostrym (kilka godzin, dni, tygodni) początku, charakteryzująca się poważnym zaburzeniem związków człowieka z rzeczywistością. Mieszczą się tu takie choroby jak: schizofrenia (ostry początek lub nawrót), choroby afektywne, zespoły związane z nadużywaniem narkotyków, psychozy związane z odstawieniem alkoholu. Pacjent w ostrej psychozie może być niebezpieczny zarówno dla siebie, jak i otoczenia. W takich sytuacjach niezbędna jest pomoc psychiatryczna. Istnieją eksperci, którzy zdecydowanie odrzucają powyższą próbę porządkowania wiedzy na temat sprawców. Twierdzą, iż korzenie przemocy w małżeństwie leżą w kulturowo i społecznie ugruntowanym przekonaniu o dominacji mężczyzn nad kobietami. Sprawcy, zgodnie z tą koncepcją, wybierają świadomie przemoc. Są przekonani, że do sprawowania władzy nad kobietami wolno mężczyznom używać wszelkich form przemocy. Czują się bezkarni, gdyż z własnego doświadczenia wnioskują, iż za przemoc wobec rodziny grożą im niewielkie konsekwencje prawne czy też społeczne. Oczywiście, wszelkie próby zrozumienia, wytłumaczenia czynów sprawców niosą za sobą ryzyko zbytnich uproszczeń, usprawiedliwień, szybkich diagnoz i cudownych rozwiązań. Niemniej jednak wydaje się, że komplementarna diagnoza sytuacji jest nieodzowna do właściwie skonstruowanego planu pomocy rodzinie uwikłanej w przemoc.

Mity o przemocy

1. Nie ujawnia się tajemnic rodzinnych
   Prawda czy nieprawda?
   NIEPRAWDA !
   Przemoc nie skończy się sama. Pierwszym krokiem do jej przerwania jest przełamanie izolacji i milczenia.
2. Nikt nie powinien wtrącać się w prywatne sprawy rodziny.
   Prawda czy nieprawda?
   NIEPRAWDA !
   Przemoc w rodzinie jest przestępstwem. Każdy ma prawo zapobiec przestępstwu.
3. Jeśli kobieta jest bita, to znaczy, że na to zasługuje.
   Prawda czy nieprawda?
   NIEPRAWDA !
   Nikt nie ma prawa bić i poniżać kogokolwiek bez względu na to co zrobił.
4. Alkoholizm jest przyczyną przemocy.
   Prawda czy nieprawda?
   NIEPRAWDA !
   Uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za czyny. Należy karać sprawcę przemocy i leczyć jego chorobę.
5. Przemoc w rodzinie to problem marginesu społecznego.
   Prawda czy nieprawda?
   NIEPRAWDA
   Przemoc domowa zdarza się we wszystkich grupach społecznych niezależnie od poziomu wykształcenia i sytuacji ekonomicznej.

Kompetencje lokalnych służb w zakresie przeciwdziałania przemocy

Policja

Policja posiada ustawowy obowiązek reagowania na wszelkie przejawy patologii społecznej, w tym na stosowanie przemocy wobec innych osób ( przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej). W sytuacjach nagłego, bezpośredniego zagrożenia występowania przemocy, każdy ma prawo całodobowo zwrócić się o pomoc do tutejszej Policji poprzez oficera dyżurnego jednostki, drogą telefoniczną dzwoniąc z telefonu stacjonarnego pod numer tel. alarmowego 997, z telefonu komórkowego pod nr 112, lub zgłaszając się osobiście w siedzibie Policji przy ulicy Kilińskiego 20. W przypadku zagrożenia zdrowia i życia Policja posiada możliwość izolacji sprawcy przemocy w policyjnej izbie zatrzymań lub w placówce medycznej, jeśli wymaga tego stan zdrowia sprawcy. Istnieje ponadto możliwość udzielanie doraźnej pomocy ofiarom przemocy, poprzez umieszczenie osoby dorosłej, także z dziećmi w Centrum Interwencji Kryzysowej we Włościborzu. W przypadku konieczności otoczenia opieką samych dzieci, osoby w wieku do lat 7 umieszczone są w rodzinie zastępczej w Karcinie. Usługi opiekuńcze dla osób w wieku od 7 do 18 lat świadczy Pogotowie Opiekuńcze w Sławnie. Od 1998 roku na terenie całego kraju, Policja stosuje procedurę "Niebieska Karta" w ramach, której notatka urzędowa dotycząca przemocy w rodzinie w postaci niebieskiej karty, sporządzona podczas interwencji domowej wykorzystywana jest w procesie karnym, jako dowód w sprawie przeciw sprawcy przemocy. Zasadniczą rolę w tym procesie odgrywa ofiara przemocy gdyż od niej zależy czy decyduje się na złożenie zawiadomienia o przestępstwie znęcania przez członka rodziny. Zawiadomienie takie stanowi podstawę do wszczęcia i przeprowadzania postępowania pod nadzorem prokuratora. W przypadku przemocy wśród dzieci i młodzieży, do których najczęściej dochodzi w szkole lub na podwórku, podstawę do przeprowadzenia przez policję postępowania jest złożenie zawiadomienia przez prawnego opiekuna dziecka tj. Rodziców lub innej uprawnionej osoby.

Prokuratura

Osoby poszkodowane na skutek przemocy domowej, a także świadkowie mogą złożyć w prokuraturze bądź na Policji zawiadomienie o przestępstwie ściganym w trybie publiczno-skargowym lub wniosek o ściganie przestępstwa (dotyczy to przestępstw ściganych na wniosek osoby poszkodowanej). W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że popełniono przestępstwo prokuratura wspólnie z policją ma obowiązek:

• wszcząć postępowanie przygotowawcze mające na celu sprawdzenie czy faktycznie popełniono przestępstwo,
• wyjaśnienia okoliczności czynu,
• zebrania i zabezpieczenia dowodów,
• ujęcia sprawcy,
• w uzasadnionym przypadku zastosować środek zapobiegawczy wobec sprawcy przemocy w postaci:
  • dozoru policyjnego,
  • tymczasowego aresztowania2.

Służba Zdrowia

Głównym zadaniem służby zdrowia jest ochrona zdrowia pacjenta. Zjawisko przemocy domowej kwalifikuje się do zakresu sytuacji objętych świadczeniami zdrowotnymi, ponieważ:

1. bardzo często towarzyszą mu wyraźne uszkodzenia zdrowia somatycznego,
2. zawsze występują poważne uszkodzenia zdrowia psychicznego.

W dziedzinie pomocy ofiarom przemocy domowej, oprócz zadań podstawowych, takich jak np. udzielenie pomocy medycznej, istotne jest:

• rozpoznanie sygnałów świadczących o występowaniu przemocy, szczególnie gdy ofiary bądź świadkowie próbują to ukryć,
• poinformowanie ofiar o możliwościach szukania pomocy,
• wystawienie na prośbę poszkodowanych zaświadczenia lekarskiego o stwierdzonych obrażeniach.
• poinformowanie ofiar o miejscach i warunkach wystawienia obdukcji,
• w przypadku stwierdzenia takiej konieczności lub na prośbę poszkodowanych powiadomienie innych służb np. pomocy społecznej, Policji, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
• w przypadku stwierdzenia podczas badania lub podejrzenia popełnienia przestępstwa, np. ślady ciężkiego uszkodzenia ciała, ślady podejrzanych oparzeń, wykorzystania seksualnego, powiadomienie organów ścigania.

Kuratorzy Sądowi

Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu ( art. 1 ustawy o kuratorach sądowych z dnia 27.07.2001 roku). Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenia w sprawach karnych są kuratorami dla dorosłych, a wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich są kuratorami rodzinnymi.
Zawodowy kurator sądowy jest zobowiązany do:

• występowania w uzasadnionych wypadkach z wnioskiem o zmianę lub uchylenie orzeczonego środka, przeprowadzania na zlecenie sądu lub sędziego wywiadów środowiskowych , dotyczy to zarówno kuratorów rodzinnych i dla dorosłych, w wypadku kuratorów dla dorosłych również prokurator może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego dotyczącego podejrzanego na zasadzie art.214 §1 i 2 kpk, a w postępowaniu wykonawczym kurator w drodze wywiadu środowiskowego zbiera informacje o skazanym działając na zasadzie art.14 kkw,
• współpracy z właściwym samorządem i organizacjami społecznymi, które statutowo zajmują się opieką, wychowaniem, resocjalizacją, leczeniem i świadczeniem pomocy społecznej w środowisku otwartym,

Kuratorzy rodzinni są zobowiązani na zarządzenie Sądu wykonywać wywiady środowiskowe w sprawach wyjaśniających, rozpoznawczych, wykonawczych. Kuratorzy sądowi wykonują swoje zadania w środowisku podopiecznych, także na terenie zamkniętych zakładów i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych. Ponadto kuratorzy sądowi dysponują wykazem organizacji niosących pomoc osobom pokrzywdzonym, sprawcom przemocy, informują te osoby o możliwości skorzystania z pomocy w dowolnie wybranej instytucji lub organizacji. Przygotowują osoby pokrzywdzone, podopiecznych do poruszania się w labiryntach Temidy.

Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

Pracownicy poradni udzielają pomocy psychologiczno - pedagogicznej dzieciom i młodzieży uczącej się do 19 roku życia. Na udzielaną pomoc musi być pisemna zgoda prawnego opiekuna dziecka, a w przypadku osiągnięcia pełnoletności przez ucznia - jego zgoda na piśmie. Poradnia udziela pomocy poprzez diagnozę, konsultacje, psychoedukację, interwencje kryzysowe i programy profilaktyczne. Obecnie w ramach podjętych działań w zakresie przeciwdziałania przemocy wobec dzieci i młodzieży w ich środowisku wychowawczym podejmowane są następujące działania na terenie poradni:

1. Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci kl. IV-VI przejawiających zakłócenia w sferze funkcjonowania społecznego i emocjonalnego.
2. Grupa terapeutyczna dla młodzieży gimnazjalnej z zaburzeniami emocji i zachowania.
3. Grupa Rozwoju Osobistego dla młodzieży ponadgimnazjalnej.
4. Zajęcia psychoedukacyjne dla rodziców w formie warsztatowej "Akademia dla rodziców".
5. "Jak wspierać dziecko w rozwoju" zajęcia profilaktyczno - edukacyjne w formie warsztatowej dla rodziców.
6. "Jak sobie radzić z trudnymi zachowaniami u dzieci w młodszym wieku szkolnym - warsztaty dla rodziców.
7. Terapia rodziny - zajęcia prowadzone wybranymi metodami i technikami terapii systemowej.
8. Młodzieżowy telefon zaufania nr 988.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

Celem działania pomocy społecznej (zgodnie z ustawą o pomocy społecznej) jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, do których należy między innymi przemoc w rodzinie. Każda osoba doświadczająca przemocy w rodzinie może zwrócić się do odpowiednich instytucji o wszczęcie procedury „Niebieskie Karty”. Procedurę wszczynają i prowadzą przedstawiciele Policji, komisji ds. rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty, ochrony zdrowia i pomocy społecznej.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kołobrzegu jako jedna z wymienionych instytucji posiada kompetencje do prowadzenia działań na rzecz osób i rodzin dotkniętych przemocą. Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie powyższym zagadnieniem w tutejszym Ośrodku zajmują się pracownicy socjalni ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Do ich zadań należy:

• diagnoza sytuacji i potrzeb osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie,
• udzielanie kompleksowych informacji o:
  • możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej oraz wsparcia, w tym o instytucjach i podmiotach świadczących specjalistyczną pomoc na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
  • formach pomocy dzieciom doznającym przemocy w rodzinie oraz o instytucjach i podmiotach świadczących tę pomoc
  • możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę sytuacji osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie,
• organizowanie niezwłocznego dostępu do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie,
• zapewnianie osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, w zależności od potrzeb, schronienia w całodobowej placówce świadczącej pomoc, w tym w szczególności w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie,
• prowadzenie rozmów z osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, na temat konsekwencji stosowania przemocy w rodzinie oraz informowanie tych osób o możliwościach podjęcia leczenia i udziału w programach oddziaływań korekcyjno - edukacyjnych.

Dane teleadresowe instytucji zajmujących się zapobieganiem przemocy domowej.